Muzyka world od A do Z – Pixinguinha
Miesiąc temu minęła 120 rocznica urodzin jednego z największych brazylijskich kompozytorów muzyki popularnej. Tego, dzięki któremu muzyka choro, czyli połączenie jazzu z rytmami afrobrazylijskimi, weszła na wyższy poziom.
Naprawdę nazywał się Alfredo da Rocha Viana Filho, ale świat poznał go pod pseudonimem Pixinguinha.
Pixinguinha był carioką, czyli rdzennym mieszkańcem Rio de Janeiro. Przyszedł na świat 23. kwietnia 1897 r. Jego ojciec Alfredo da Rocha Viana Senior był flecistą regularnie urządzającym w domu spotkania ludzi grających muzykę choro. Mały Alfredo szybko nauczył się gry na flecie, jednak tym, co spodobało mu się bardziej, było wymyślanie własnych kompozycji. Dużo pomógł mu w tym przyjaciel domu, instrumentalista i znany kompozytor Irineu de Almeida, znany jako Irineu Batina.
Pixinguinha skomponował swój pierwszy utwór w wieku 14 lat, dwa lata później dokonał pierwszego nagrania. Dalej grywał na flecie, ale oprócz tego zainteresował się również saksofonem. W wieku 17 lat założył wraz z dwoma starszymi kolegami zespół Caxangá. Oprócz Pixinguinhi w grupie tej znaleźli się 31-letni João Teixeira Guimarães, czyli João Pernambuco, późniejszy szanowany kompozytor i skrzypek brazylijski, oraz 24-letni Ernesto Joaquim Maria dos Santos alias Donga. 5 lat później grupa poszerzyła swój skład o dalsze osoby i zmieniła nazwę na Os Oito Batutas (Ośmiu wspaniałych muzyków). Nowymi członkami formacji byli Raul Palmieri (skrzypce), Nelson Alves (gitara), José Alves (mandolina), Luis de Oliveira (bandola i reco-reco) oraz wokalista China (Otávio da Rocha Viana). Początkowo Os Oito Batutas przygrywali jako taperzy do niemych filmów wyświetlanych w jednym z kin Rio de Janeiro. Szybko jednak okazało się, że publiczność przychodziła wcale nie po to, by obejrzeć film, tylko aby posłuchać genialnych muzyków, w tym świetnego flecistę o ksywce Pixinguinha. Os Oito Batutas grali sambę, walce, polki i coś, co nazywano brazylijskim tangiem (termin choro nie był jeszcze wtedy w użyciu). Ośmiu muzyków zdobyło rozgłos na cały kraj, choć nie wszystkim bogatym Brazylijczykom podobało się to, że razem z białymi występują też czarni artyści. Te same osoby mocno krytykowały styl kompozycji Pixinguinhi, zarzucając mu zbytnie bratanie się z amerykańskim jazzem.
W 1921 r. Os Oito Batutas pojechali na tournée po Europie. Występy Latynosów przypadły do gustu zarówno publiczności, jak i krytykom muzycznym, a Pixinguinha chwalony był m.in. przez znanego korsykańskiego muzyka Harolda de Bozziego.
Pod koniec lat 20. XX w. Pixinguinha został liderem Orquestra Victor Brasileira, dzięki czemu mógł doskonalić swoje umiejętności jako aranżer. Wtedy też powstało sporo jego kompozycji wykonywanych przez popularnych wówczas artystów, m.in. Chico Alvesa (1898-1952) i Mário Reisa (1907-1981).
W 1939 r. Pixinguinha porzucił kierowanie orkiestrą i dołączył do bandu Benedito Lacerdy, gdzie grał na saksofonie tenorowym. Był również głównym kompozytorem grupy. Lata 40. XX w. to zarazem płodny okres w zawodowym życiu Pixinguinhi (dużo komponuje), jak i czas kłopotów gospodarczych w całej Brazylii. Ów kryzys gospodarczy dotknął i samego artystę. Aby mieć z czego żyć, musiał on odsprzedać część praw do swoich utworów B. Lacerdzie, co w efekcie finalnym spowodowało to, że ten drugi dość często podawany jest jako współtwórca wielu nagrań Pixinguinhi (bywało i tak, że dany utwór powstał w czasie, gdy Lacerda był dzieckiem).
W połowie lat 50. popularność samby i jazzu ze Stanów Zjednoczonych była tak duża, że muzyka choro poszła w odstawkę. Pixinguiha udał się więc na zasłużoną emeryturę, z rzadka występując w programach TV i na sporadycznych koncertach. Płyty artysty, jakie się wtedy ukazywały były z reguły składankami jego największych przebojów.
Alfredo da Rocha Viana Filho, znany jako Pixinguinha zmarł na początku lutego 1973 r. W chwili śmierci miał 75 lat. Ponad ćwierć wieku później jeden z najlepszych mandolinistów w Brazylii, Hamilton de Holanda, zaproponował by dzień urodzin Pixinguinhi, czyli 23. kwietnia, ustanowić Narodowym Dniem Choro. Tak się też stało.
Na dole wpisu zamieszczam kompozycję bohatera dzisiejszej notki, utwór „André de Sapato Novo” (w wolnym tłumaczeniu „Nowe buty Andrzeja”).
Pixinguinha
Prawdziwe nazwisko: Alfredo da Rocha Viana Filho
Ur. 23.04.1897 r. – Rio de Janeiro, Brazylia.
Zm. 07.02.1973 r. – Rio de Janeiro, Brazylia.
Żona: Beti (do 07.02.1973, jego śmierć), syn Alfredo „Alfredinho”.
Wybrane płyty: „A Velha Guarda” z Dongą, João da Baianą, Bide, Almirante i J. Cascatą (1955), „5 Companheiros” (1961), „70 Anos de Pixinguinha” (1968), „Som Pixinguinha” (1971), „Pixinguinha No Carnaval” (EP) (1972).
Ważniejsze utwory: „Carinhoso” (1916), „Gravação” (1919), „Lamentos” (1928), „O Urubu e o Gavião” (1930), „André de Sapato Novo” (1947).
Strona internetowa: www.pixinguinha.com.br
