Muzyka world od A do Z – R.D. Burman
Skomponował muzykę do ponad 320 filmów bollywoodzkich, a także kilku tollywoodzkich, bengalskich, marathi i kollywoodzkich. Był jednym z pierwszych tak znanych twórców soundtracków do filmów indyjskich. Dzięki niemu sławę osiągnęli Asha Bhosle (jego późniejsza żona) i Kishore Kumar.
Rahul Dev Burman, bo o nim mowa, był jedynym synem Sachina Deva (S.D.) Burmana, cenionego kompozytora z Bengalu, oraz Meery Deb Dasgupty. Już w dzieciństwie Rahul nazywany był Panchan Da, a to ponoć dlatego, że potrafił płakać w pięciostopniowej skali (pancham to po bengalsku pięć). Indie znały go głównie pod nazwiskiem R.D. Burman. Oczywiście w świat szołbiznesu wprowadził chłopaka ojciec, ale Pancham Da zdobył również gruntowne muzyczne wykształcenie: na tabli uczył go grać Samta Prasad, na sarodzie (klasyczny instrument 18- lub 19-strunowy) sam Ali Akbar Khan, zaś nad całością czuwał Salil Chowdhury. To wielkie nazwiska klasycznej muzyki indyjskiej.
R.D. Burman zaczynał na planie filmowym jako asystent kompozytora. Dopiero po kilku latach sam został główną osobą odpowiedzialną za muzykę. Był to film „Chhote Nawaab” a Burman miał dokładnie 22 lata. Na sukcesy nie trzeba było długo czekać – ścieżka dźwiękowa do filmu „Teesri Manzil”, w reżyserii Vijaya Ananda, z Shammim Kapoorem w roli głównej, stała się prawdziwym hitem. Co ciekawe, w sześciu utworach z filmu śpiewała jedynie dwójka wokalistów (Mohd Rafi i Asha Bhosle), coś nie do pomyślenia w dzisiejszych czasach. To wtedy Burman zawodowo złączył swe losy z poetą Asrarulem Hassanem Khanem, znanym jako Majrooh Sultanpuri. Burman i Sultanpuri stworzyli piosenki do sześciu kolejnych filmów, w tym do „Yaadon Ki Baaraat” w reżyserii Nasira Hussaina.
Nadeszły lata 70. XX w., czyli bardzo dobry okres w karierze Panchama Da. Muzyka do filmów z supergwiazdorem, Rajeshem Khanną, który na ekranie śpiewał głosem Kishore Kumara cieszyła się uznaniem zarówno krytyków, jak i widzów/słuchaczy. Do tego w 1971 r. na ekrany indyjskich kin wszedł film „Hare Rama Hare Krishna” w reżyserii Deva Ananda, ze zjawiskową muzułmańską aktorką Zeenat Aman, ale i z piosenką „Dum Maro Dum” w wykonaniu Ashy Bhosle. Właśnie „Dum Maro Dum” to jeden z najbardziej znanych utworów bollywoodzkich wszech czasów. Kawałek ten znalazł się nawet na wspólnej płycie zespołu Kronos Quartet nagranej właśnie z panią Bhosle. Oczywiście za całość soundtracku odpowiadał R.D. Burman. Z kolei rok 1975 przyniósł indyjskiej kinematografii film „Sholay” – do dziś największy przebój kasowy w historii. Owe dzieło w reżyserii Ramesha Sippy’ego, z Dharmendrą i młodym Amitabhem Bachchanem piszący te słowa zobaczył dawno temu w jednym z rosyjskich kanałów telewizyjnych. Tu też ścieżką dźwiękową zajął się Pancham Da.
Burman zrewolucjonizował muzykę bollywoodzką. Przede wszystkim wprowadził to, że dany soundtrack zawierał wiele gatunków muzycznych. Nie było tu już mowy o wyłącznie indyjskich konotacjach, bo pojawiał się amerykański pop, muzyka latynoska, arabska, disco etc. Prawdziwa masala. Krytycy zarzucali kompozytorowi jawne przeróbki wielkich światowych hitów. I tak np. „Let’s Twist” Chubby’ego Checkera pojawiło się jako „Aao Twist Karein” w filmie „Bhoot Bangla” (1965) zaś „Mamma Mia” zespołu ABBA jako „Mil Gaya Humko Saathi” w „Hum Kisise Kum Naheen” (1977). Prawda jest też taka, że bez eksperymentów z włączaniem do soundtracków dźwięków z innych rejonów świata muzyka bollywoodzka nie odniosłaby tak szalonego sukcesu jaki miał miejsce w latach 90-tych i późniejszych, a który był udziałem Anu Malika, duetu Vishal-Shekhar, tercetu Shankar-Ehsaan-Loy czy A.R. Rahmana. Niestety, Burmanowi nie dane było się cieszyć z tego sukcesu. W 1988 r. miał atak serca, po którym wszczepiono mu bypassy. Ostatniego filmu, do którego skomponował muzykę nie zdążył już zobaczyć. Zmarł na kilka tygodni przed premierą „1942: A Love Story”.
Jako ilustrację dzisiejszego odcinka „Muzyki world od A do Z” zwybrałem utwór „Jane Jaan O Meri Jane Jaan” z filmu „Sanam Teri Kasam” z 1982 r. Piosenkę w rytmie disco-funk rozpoczyna sam R.D. Burman, później pałeczkę przejmuje Asha Bhosle. Pancham Da skomponował całą ścieżkę dźwiękową, za ten soundtrack otrzymał zresztą prestiżową nagrodę Filmfare (odpowiednik amerykańskich Oscarów).
R.D. Burman
Całe nazwisko: Rahul Dev Burman (beng. রাহুল দেব বর্মণ)
Ur. 27.06.1939 r. – Kalkuta, Indie Brytyjskie (obecnie Indie).
Zm. 04.01.1994 r. – Bombaj, Maharasztra, Indie.
Dwukrotnie żonaty: 1. Rita Patel (1966-1971, rozwód); 2. Asha Bhosle (1980-04.01.1994, jego śmierć).
Wybrane soundtracki do filmów: „Teesri Manzil” (1966), „Hare Rama Hare Krishna” (1971), „Yaadon Ki Baaraat” (1973), „Sholay” (1975), „Sanam Teri Kasam” (1982).
Ważniejsze utwory, w których śpiewał R.D. Burman: „Ap Ke Kamre Mein Koi Rehta Hain” z Kishorem Kumarem i Ashą Bhosle (1973), „Sapna Mera Toot Gaya” z Ashą Bhosle (1975), „Mehbooba Mehbooba” (1976), „Tum Kya Jano Mohabbat” (1977), „Jane Jaan O Meri Jane Jaan” z Ashą Bhosle (1982).
